Jannah Loontjens, ‘Ik voel me schuldig. De hele tijd, over van alles. Waar komt dat gevoel vandaan?’, https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/ik-voel-me-schuldig-de-hele-tijd-over-van-alles-waar-komt-dat-gevoel-vandaan~ba4f4b91/, de Volkskrant (17 december 2020)
Wat is schuldgevoel? Het woord schuld is etymologisch afgeleid van de proto-Germaanse werkwoordstam ‘skul’ wat ‘moeten’ of ‘verplicht zijn’ betekent. Dit herken ik uit het Zweeds, waarin ‘skall’ moeten of zullen betekent. Als je je schuldig voelt, vind je dat je verplicht was iets te doen wat je hebt nagelaten. Of, andersom: je hebt iets gedaan, wat je niet had moeten doen, of er is iets gebeurd waarvan je weet dat het anders had gemoeten. Als we het hebben over wat we behoren te doen is er sprake van normativiteit, regels die voorschrijven hoe iets zou moeten zijn. (…) Het vreemdste aan schuldgevoel is dat je je schuldig kunt voelen over dingen waarvoor je eigenlijk geen schuld draagt. Je kunt je door medeleven zozeer in de ander verplaatsen dat je je verantwoordelijk begint te voelen, terwijl je dat in feite niet bent. (…) Niemand hoeft er iets van te merken en toch voel ik me schuldig. Dat is misschien wel het grootste raadsel aan de hevigheid van schuldgevoel. Het kan gebaseerd zijn op iets dat je niet hebt gedaan. Een soort fantoompijn. (…) Schuldbewustzijn lijkt wel een verzamelplaats voor gevoelens, waarin mijn denken vervolgens een rode draad aanbrengt door ze samen te binden tot schuldbesef.
Gegevens
Jannah Loontjens, Schuldig – Een verkenning van mijn geweten, uitgeverij Podium